Ypres Memorial Ieper

De CWGC Ypres (Menin Gate) Memorial, in de volksmond ook wel ‘de Menenpoort’ genoemd, is één van de bekendste herdenkingsmonumenten van de Eerste Wereldoorlog ter wereld en lijkt zelfs te evolueren tot hét symbool van de Grote Oorlog. Het monument is tevens gekoppeld aan immateriële erfgoed, de Last Post plechtigheid. In 1927 werd het monument opgericht ter nagedachtenis van de Commonwealth vermiste soldaten uit Wereldoorlog I (met uitzondering van de Nieuw-Zeelandse soldaten) en wordt gerekend tot de zes Memorials to the Missing in Vlaanderen.

De beheerder van deze monumenten, de Commonwealth War Graves Commission, werkt verspreid over meer dan 150 landen ter wereld en is verantwoordelijk voor de herdenking van de 1.7 miljoen mannen en vrouwen van het Gemenebest die omkwamen tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Voor het ontwerp deed de Commonwealth (toen nog Imperial) War Graves Commission beroep op de gerenommeerde Engelse architect en tuinontwerper Reginald Blomfield (1856-1942). De omge­ving en de integratie in het stedelijk landschap spelen een cruciale rol in het ontwerp.

Cultuurhistorisch

De bouw van de Menenpoort kwam tot stand in het kader van twee verschillende initiatieven die uiteindelijk aan elkaar gekoppeld werden, namelijk een Brits nationaal monument en een Memorial to the Missing. Na de oorlog ijverde de Britse regering voor een nationaal oorlogsmonument in Ieper. Tegelijkertijd had de Imperial War Graves Commission reeds in 1921 het plan opgevat om in verschillende frontzones gedenktekens op te richten voor de vermiste Commonwealth soldaten. De brug waarop de Menenpoort werd gebouwd, fungeerde immers tijdens de Eerste wereldoorlog als doorgang voor de soldaten die van de stad naar het front trokken. Naast de historische waarde als herdenkingsmonument, is het bouwwerk opgetrokken op de plaats van de vroegere stadspoort, de Hangwaertpoort.

De locatie van de Menenpoort, als startpunt/doorgang naar het slagveld, is veelbetekenend en roept voor de vele families van slachtoffers en Ieperlingen ongetwijfeld emoties op. Voor de Ieperlingen herinnert de Menenpoort wellicht aan de eeu­wenoude stadspoort, deel van de vestinggordel. De (h)erkenning van dit poortgebouw, gecombineerd met de dagelijkse herdenking, is ontegensprekelijk en moet verder gekoesterd blijven.

Architectuur

Bij de restauratie is inzicht in en respect voor de bestaande architectuur van cruciaal belang. Daarom zal de restauratie starten met een bouwhistorisch onderzoek. Gedurende het ontwerpproces, na het doorvoeren van de voorafgaandelijke studies, is het evident steeds rekening te houden met de essentie van het ontwerp en deze niet aan te tasten.

Functionaliteit (circulatie en toegankelijkheid)

De Menenpoort en de Last Post trekken jaarlijks menig bezoeker naar Ieper. Het is daarom van cruciaal belang om de toe­gankelijkheid van de site te optimaliseren, die gekenmerkt wordt door hoogteverschillen, stijlen hellingen en trappen. We trachten hiervoor niet-invasieve oplossingen aan te reiken, die een minimale impact hebben op de architecturale kwaliteit en de belevingswaarde van het monument en tegelijkertijd het historisch uitzicht van de vestinggordel vrijwaren. Het reeds opgestelde Conservation Management Plan zal hiervoor als uitgangspunt dienen. Naast de publieke toegankelijkheid, vormt ook de circulatie in functie van het beheer een knelpunt. Dit aspect zal meegenomen worden in de veiligheidsmaatregelen.

Tijdens ontwerpfase is een haalbaarheidsstudie voorzien om de bestaande toegankelijkheid te onderzoeken en om na te gaan welke ingrepen mogelijk/noodzakelijk zijn om deze te verbeteren.

Technische aspecten

Eén van de vier principes van de Commission’s heritage principles is het voortbestaan van het erfgoed voor de volgende generaties. Het bouwwerk bevindt zich in redelijke bouwfysische toestand. De grootste problemen worden veroorzaakt door opeenvolgende onvakkundige herstellingen en aanhoudende waterinfiltratie, door de versleten waterdichte dakbekleding en een falend waterafvoersysteem. Hierdoor is er heel wat schade aangericht aan de natuurstenen onderdelen en (in mindere mate) aan het baksteenmetselwerk. Ook de betonnen structuren – onder de dakbekleding – dienen onderzocht te worden.

Het is essentieel te benadrukken dat restauratie meer betekent dan enkel en alleen het herstellen van de structuren. De nadruk zal gevestigd worden op de architecturale kwaliteiten van het monument en het respecteren van de site. Zowel de authenticiteit als de historiciteit van het monument zijn belangrijk bij het bepalen van de restauratievoorstellen. Om die reden zal gestreefd worden naar een maximaal behoud/hergebruik van de oorspronkelijke materialen. Het is de bedoeling om de betekenis van de site te conserveren en leesbaar te houden voor toekomstige generaties, hiervoor wordt gebruikt gemaakt van innovatieve en traditionele oplossingen.