Sint-Baafsabdij Gent

De gunstige geografische ligging nabij de samenloop van twee belangrijke rivieren oefende reeds lang voor onze tijdrekening aantrekking uit op de mens. Verspreid over de historische kern van Gent vindt men sporen terug uit de steentijden, de metaaltijden en de Romeinse tijd. De stichting van twee kloosters, Ganda (latere Sint-Baafsabdij) en Blandinium (latere Sint-Pietersabdij), in het begin van de zevende eeuw was bepalend voor de verdere ontwikkeling tot stad. De twee kloosters en het er omheen ontstane dorp werden in de late middeleeuwen binnen de stadsomwalling opgenomen.

De landbouwoverschotten geproduceerd door beide kloosters leidden tot de ontwikkeling van een middeleeuwse handelsstad (latere negende en tiende eeuw). Vanaf het midden van de tiende eeuw breidde de stad zich verder uit. Verschillende monumenten (Sint-Baafskathedraal, Sint-Niklaaskerk,…) in de buurt zijn getuigen van deze bloei. In de zestiende eeuw werden grote delen van de Sint-Baafsabdij, de abdijkerk en het daarrond ontstane Sint-Baafsdorp afgebroken op bevel van Keizer Karel V voor de aanleg van het ‘Castrum Novum’, het latere Spanjaardenkasteel.

Het kasteel raakte met de jaren in verval en verloor na 1820 zijn functie. Het werd vervolgens in verschillende fasen gesloopt. Het enige restant van het kasteel is de basis van het bastion Sint-Jacob aan de Schoolkaai. Op dezelfde locatie werden vervolgens het stedelijke slachthuis en arbeiderswoningen opgetrokken; ook de treinlijn Dampoort-haven kwam tot stand. Het oude poorthuis (huidige herberg Macharius) is slechts een fragment van het oorspronkelijke slachthuis. Het terrein van de beestenmarkt en het slachthuis strekte zich immers uit van Lousbergskaai tot Kasteellaan en van Gandastraat tot Slachthuisstraat.

De naam Coyendanspark, het park waarin het betreffende poortgebouw en de groene kerk zijn gelegen, verwijst naar een eeuwenoud feest van de Koeiendans dat in de Machariuswijk werd gehouden. In 1880-1882 werd in nabijheid van de abdij ook de Sint-Machariuskerk opgetrokken.

Buiten de huidige abdijmuren liggen nog twee gebouwen met een link naar de abdij. Het betreft de ruïne van de voormalige brouwerij op de hoek Buitenhof-Prooststraat en het zogenaamde ‘Hoge Huis’. De gelijkvloerse verdieping van dit laatste gebouw dateert vermoedelijk uit de dertiende eeuw en deed dienst als werkplaats (bakkerij of schrijnwerkerij) voor de abdij. Het werd later verbouwd en opgenomen in het geheel van het Spanjaardenkasteel. De brouwerij zou dateren uit de twaalfde eeuw en bleef in dienst tot de achttiende eeuw.

De abdij is gelegen aan de overgang van Leie naar Visserij, die gedeeltelijk gekanaliseerd werd in 1752, bestaat uit twee waterlopen en leidt naar de Schelde. De abdijsite ligt aan de oostzijde van het historische en toeristische centrum en maakt deel uit van de Portus Gandasite.