Kunstacademie Geraardsbergen

De oudste vermelding van het gebouw dateert van 1100, in een document waarin de priorin Francesca d’Azevedo melding maakt van de stichting van het gasthuis. Na vele malen verwoest te zijn en heropgebouwd, werden tussen 1644 en 1647 de oudste delen van het vandaag bewaarde monument gebouwd, namelijk het salon en de refter. In 1761 – 1763 werd de huidige kapel gebouwd en rond 1900 vond dan de grootste uitbreiding plaats met de constructie van de neogotische vleugels. Omwille van de grote ouderdom en de vele functiewijzigingen, verkeerde het gebouw in een uitermate slechte staat.

De opdracht betreft de volledige restauratie, renovatie en herbestemming van het monument tot Stedelijke Kunstacademie van de stad Geraardsbergen met de integratie van museale ruimten in het beschermd gedeelte van het complex. Omwille van financiële en gebruikstechnische redenen zijn de werken opgesplitst in fasen, met als eerste prioriteit de maximalisatie van de beschikbare ruimte voor de werking van de kunstacademie en een grondige renovatie van de sterk verouderde technische installaties binnen het gebouw.

Methodologie

Door de laatste functiewijziging enkele jaren geleden naar een kunstacademie, kreeg het gebouw opnieuw een functie die de volledige oppervlakte van het gebouwencomplex kan benutten. De beschikbare ruimtes binnen deze gebouwen voldoen echter niet aan de huidige normen voor de werking als schoolgebouw. Door de grootte en complexiteit van dit project was het in eerste instantie nodig om een algemene visie te formuleren omtrent de toekomst van het gebouw. Hiervoor werd een masterplan opgesteld in samenwerking en overleg met alle betrokken partijen. Op deze manier werd het mogelijk om het project gericht te faseren met een duidelijk einddoel. Dit was vooral belangrijk omdat het gebouw in gebruik is en blijft, tijdens de werken.

Om te vermijden dat bij de eerste fase van het project de toenmalige werking van de kunstacademie zou verstoord worden, werd ervoor gekozen om eerst de bestaande ongebruikte zolders om te vormen tot nieuwe klaslokalen / ateliers / tentoonstellingsruimtes. Hierbij werd volop gekozen voor een duurzame en flexibele invulling. Voorts behelzen de restauratiewerken de vernieuwing / herstelling van de dakconstructies en dakbedekking. Het inwerken van isolatie vormt een essentieel onderdeel van deze interventiewerken. De baksteengevels en het voegwerk werden vakkundig en met respect voor de materialen en afwerkingen gereinigd, nagezien en hersteld. Het historisch schrijnwerk werd gerestaureerd en om thermische redenen voorzien van een dubbele beglazing of een voorzetbeglazing.

De historische binnenafwerkingen (waaronder de 17de eeuwse schilderingen in de Bisschopszaal, het barokke kerkmeubilair in de kapel, enz.) worden met de nodige aandacht voor de authenticiteit gerestaureerd. Eveneens diende ervoor gezorgd te worden dat het gebouw ook de toenemende capaciteit aan mensen kon blijven garanderen. Dit heeft geleid tot een herevaluatie van de toegankelijkheid, brandbeveiliging en eveneens in de voorziening van voldoende sanitaire voorzieningen verspreid over het gebouw.

Type programma: een school creëren voor leerlingen en personeel

Het inrichten van een volwaardige kunstacademie vormt een grote uitdaging wegens de oorspronkelijke functie als ‘hospitaal’ en de diverse uitbreidingen en verbouwingen. De problematiek: een historisch gebouw zodanig organiseren en toegankelijk maken dat het zijn toekomstige functie, nl. een aangename schoolomgeving kan vervullen, die maximaal voldoet aan de hedendaagse comforteisen en de op scholen van toepassing zijnde regelgevingen en normeringen. Binnen de kunstacademie gaat de aandacht hierbij naar de leerlingen, de leerkrachten én het ondersteunend personeel en de interactie tussen deze verschillende doelgroepen

Aanpasbaarheid en flexibiliteit

Het vormt een hele opgave om binnen de massieve structuur van de gebouwen nieuwe invullingen te doen. Toch werden de ruime, hoge en strakke ruimtes als basis gebruikt voor een verdere vrije indeling van de ruimtes met respect voor de historische, huidige draagstructuren. Dit gebeurt door lichte wanden te gebruiken die de beschikbare ruimtes flexibel indelen. Niet alleen zorgen zij voor hedendaagse oplossingen maar kunnen zij ook in de toekomst gemakkelijk worden afgebroken en eventueel verplaatst. Deze aanpasbaarheid is duurzaam en zorgt voor een continu hergebruik van de ruimtes, naargelang de toekomstige noden.

Flexibiliteit is er ook in het dubbel gebruik van sommige ruimtes. Dit voorkomt occasionele leegstand en leidt tot een duurzaam ruimtegebruik en een kleinere totaaloppervlakte. Het masterplan beschikt ook over een flexibiliteit op lange termijn, zodat het gebouw niet moet afgebroken of ingrijpend verbouwd worden als de functie van kunstacademie zou plaatsmaken voor een andere functie.

Duurzame en geïntegreerde technieken

Er wordt steeds gestreefd naar energie-efficiënte en duurzame oplossingen die weliswaar gefaseerd kunnen uitgevoerd worden. De bestaande voorzieningen kunnen steeds uitgebreid worden in functie van de latere renovatiefasen. Hierbij wordt steeds rekening gehouden met een zo’n min mogelijke belasting voor de architecturale kwaliteiten van het monument. Uitgangspunt is dat technische ruimten zoveel mogelijk buiten het waardevolle gebouw of eventueel in valse of onbenutte ruimtes worden weggewerkt. Qua elektrische voorzieningen is flexibiliteit eveneens de sleutel tot een creatief, comfortabel en toekomstgericht gebruik. Op het vlak van verlichting wordt volop ingezet op LED-verlichting met daglicht-gestuurde regeling. Deze dynamische lichtoplossingen, gecombineerd met een optimaal kleurpatroon verhogen de concentratie en het visuele comfort.